ارزیابی آسیب‌های شیمیایی موجود در عکس پایه کاغذی مربوط به سال‌های پایانی دورۀ قاجار و اوایل دورۀ پهلوی

عکس، از اسناد مهم در زمینۀ بازیافت تصویری فرهنگ و تمدن گذشته در تاریخ معاصر به شمار می‌رود. تغییرات ساختاری در عکس‌های تاریخی، با توجه به عوامل موثر بر آن‌ها در طول زمان، منجر به آسیب‌های تصویری متعددی می‌شود. تغییر ساختارهای تشکیل‌دهندۀ عکس، آسیب‌های بصری در آن را به دنبال خواهد داشت که می‌تواند موجب تغییرات مفهومی و زیبایی‌شناختی در آن گردد. هدف: این پژوهش به بررسی تغییرات شیمیایی منجر به آسیب در دو عکس پایه کاغذی متعلق به سال‌های انتهایی دورۀ قاجار و اوایل دورۀ پهلوی می‌پردازد، که شامل معرفی عکس‌های مورد نظر، بررسی وضعیت آن‌ها و دلایل آسیب دیدن این عکس‌ها با توجه به آزمایش‌های انجام شده می‌باشد. روش/ رویکرد پژوهش: ارزیابی‌ها و آزمایش‌ها، با استفاده از آزمایش SEM/EDS و FTIR بر روی نمونه‌ها انجام شد و بر اساس نتایج به دست آمده آسیب‌های موجود مورد بررسی قرار گرفتند. نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج، معلوم شد که داروی ثبوت بیش از میزان مجاز بر روی عکس‌ها وجود دارد که این امر نشان‌دهندۀ شست‌وشوی ناکافی پس از ثبوت، در فرآیند ظهور عکس می‌باشد. باقی‌ماندۀ این ماده، با نفوذ بر روی لایۀ تصویر در طول زمان، در حضور رطوبت، لکه‌های سولفیدی را تشکیل داده است. از طرف دیگر، تجزیۀ داروی ثبوت، باعث ایجاد نواحی زرد مایل به قهوه‌ای در تصاویر شده است و تجمع نقره در سطح محوشدگی تصاویر را موجب گردیده که در نمونۀ پهلوی از شدت بیشتری برخوردار است. استفاده از دی‌اکسیدتیتانیوم، به عنوان رنگدانۀ سفید در پایۀ کاغذ عکس مربوط به دورۀ پهلوی اول، انفصال لایه‌ها را تشدید کرده است. در واقع، عدم شست‌وشوی کافی پس از ثبوت و ضعف تکنیکی در مراحل تولید عکس و نگهداری آن مهم‌ترین عوامل اولیۀ شکل‌دهندۀ آسیب‌های کنونی در این تصاویر تشخیص داده شد.